خبرگزاری «حوزه»، جد ایشان حاج ملا هادی نوری اهل نور مازندران و به نیکنامی و صداقت در تجارت معروف بود. ایشان در اواسط حکومت آغا محمدخان قاجار در تهران سکونت اختیار می کند.

فرزند ایشان حاج محمد علی که طبق فرمایش «الولد سر ابیه» به فضائل اخلاقی آراسته بود، از خانواده ای با تقوا و عالم دختر را به همسری بر می گزیند که حاصل آن پیوند مبارک، همین دانشمند صاحب نام میرزا ابوالقاسم کلانتر است که در سال 1236 هجری قمری در تهران به دنیا آمد.

او پس از گذراندن دوران کودکی  به کسب علوم دینی روی آورد و توانست در 10 سالگی مقدمات علوم را به نیکی بیاموزد، پس از مدتی در اصفهان و نیز مجددا در تهران به ادامه تحصیل پرداخت، در کنار اشتغال به دانش فقه و اصول، در مدرسه مروی خدمت حکیم الهی ملا عبدالله زنوزی می رسید و علوم عقلی را می آموخت.

سفر به عتبات

استعداد فراوان و هوش و ذکاوت فوق العاده اش، علمای بزرگ تهران را بر آن داشت تا میرزا ابوالقاسم را برای تکمیل اندوخته های خود به عتبات عالیات روانه نمایند. ابوالقاسم که بلیت سال داشت، طبق توصیه بزرگان به عتبات مشرف و در کربلای معلی ساکن شد.

ایشان مجلس درس پر فایده آقا سید ابراهیم قزوینی صاحب ضوابط الاصول را که در شمار مدرسان طراز اول حوزه زمان خود بود، غنیمت شمرد و مدتی از آن عالم استفاده کرد.

بحبوحه فتح کربلا

در این میان کینه ورزانی بی دین آتش فتنه ای را در کربلا برافروختند که بر اثر آن عده ای از شیعیان و زائران مجروح و کشته شدند و اموال و دارایی آنها به تاراج رفت.

به دنبال این حادثه، میرزا ابوالقاسم اجبارا شهر را ترک کرد و به اصفهان آمد، ولی پس از فروکش کردن فتنه ها، عازم نجف اشرف شد و به حلقه شاگردان اصلی و برجسته شیخ انصاری پیوست.

سفارش شیخ انصاری به میرزا

بنا به گفته نوه عالم و فاضل ایشان، حاج میرزا محمد ثقفی که خود از فرزانگان با تقوا بوده، شیخ انصاری در موقع وداع و خداحافظی به شاگردان چنین توصیه فرمود: «وقتی به تهران رفتی، درس و بحث و تشکیل محافل علمی را ترک مکن. اگر خواستی امام جماعت شوی، درصورتی‌که قصدت خالصانه و برای خدا بود، بپذیر و اگر احساس کردی برای خدا نیست و کم و کیف جماعت و حمایت مأمومین در تو اثر می‌گذارد، از آن اعراض نما. دیگر این‌که در زمان حاکمیت جور و سلطه ستم، قضاوت را نپذیر و از قاضی شدن دوری کن».

تربیت طلاب

میرزا ابوالقاسم طبق سفارش استاد معظم، شیخ انصاری، روش شاگرد پروری و تدریس اندوخته های خود را در پیش گرفت. وقتی تولیت مدرسه حاج محمد حسین خان مروی معروف به مدرسه فخرالدوله به آیت الله حاج ملا علی کنی رسید، از میرزا ابوالقاسم درخواست نمود تا در آن مرکز علمی به تعلیم و تربیت طلاب اهتمام بورزد و درمیان شاگردان معلم بلند پایه می توان به شهید حاج شیخ فضل الله نوری، حاج شیخ عبدالنبی نوری، حاج شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی، آقا سید حسین قمی تهرانی، حاج سید محمد صادق تهرانی اشاره کرد.

آثار قلمی

صاحبان تراجم حاج میرزا ابوالقاسم را با عناوینی همچون فقیه اصولی، جامع معقول و منقول و یکی از دانشمندان پرافتخار شیعه که به زیور زهد و تقوا آراسته بود، ستوده اند.

از این مرد پرفضیلت آثار موثری در علم فقه و اصول به رشته تحریر در امده که برخی از آنها به مرحله چاپ رسیده است. مطالب اصولی ایشان نیز که اکثرا تقریرات رس استادش شیخ انصاری بوده، در یک مجموعه ای تحت عنوان «مطارح الانتظار» به طبع رسید.

فرزند فرزانه

میرزا ابوالفضل تهرانی عالم برجسته و نابغه فرزانه، فرزند این پدر است که  در فقه و اصول شاگرد میرزا حبیب اله رشتی و آیت الله میرزا حسن شیرازی بود. ذوق عرفانی و اخلاقی او را به محضر عارف نامی حکیم محمد رضا قمشه ای رساند و غواص علوم و معارف تشیع گردید.

در میدان فضل و اخلاق قله های بلند را فتح نمود و نزد ارباب دانش و بینش مقامی بی رفیع یافت. آیت الله میرزا محمد ثقفی ابوالزوجه امام خمینی(ره) فرزند برومند میرزا ابوالفضل بود که راه پدر را طی کرد.

میرزا ابوالفضل عاقبت در سال 1316ق به دیار باقی شتافت.

غروب آفتاب عمر

حاج میرزا ابوالقاسم در اواخر عمر از نظر سلامت جسمی دچار مشکل شد، بینایی اش چنان به ضعف گراید که قادر به دیدن نبود. در همان ایام آفتاب عمرش غروب کرد و در سوم ربیع الثانی سال 1292 قمری در سن 56 سالگی دعوت حق را لبیک گفت.

پیکر مطهرش پس از تشییع باشکوه در جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) دفن گردید.

و السلام علی من اتبع الهدی

روحش با انبیاء عظام محشور باشد

منبع: گلشن ابرار، ج4، ص251